Памiж першым i апошнiм
Ёсць растыражаваны кінематаграфічны вобраз – “апошні патрон”, які герой прыхоўвае, каб мець магчымасць у крытычнай сітуацыі стрэліць сабе ў скронню. А ёсць і другія не менш растыражаваныя вобразы: “першае каханне” ,”першы пацалунак”… Вось паміж “першым-апошнім” заціснутае жыццё.
Апроч глабальных праяў жыцця, такіх, як смерць і нараджэнне, існуюць і цыклічныя, звязаныя са зменай пораў году. Балазе, мы, беларусы, жывём у такім разнастайным клімаце, што можам чакаць на першы снег і на першыя зялёныя лісткі.
З якім нецярпеннем мы чакаем на тое, калі у канцы вясны, пачатку лета з’явяцца першыя трускалкі, або, як іх яшчэ называюць, клубніцы. Узімку, вядома, можна купіць і вялізныя ягады, прывезеныя да нас з Алжыру ці Тунісу. Аднак, смак у іх ніякі, нібыта, з воску злепленыя. А вось, сапраўдныя, першыя тутэйшыя трускалкі, што маюць і пах, і смак, з’яўляюцца на Піншчыне, адкуль разыходзяцца па ўсёй краіне. Следам прыходзіць чарга пінскіх памідораў. Гэта яшчэ гадоў дваццаць таму Беларусь жартам называлі “Краем вечна зялёных памідораў”. Цяпер, ці тое клімат пацяплеў, ці тое нашы людзі на сябе працаваць навучыліся. На Палессі вырошчваюць ледзь не ўсе існыя гатункі памідораў. Апроч, вядома, тых, якія ўзімку можна пабачыць у крамах, у народзе іх яшчэ называюць “пластмасавымі”, бо ў іх толькі знешняе падабенства с сапраўднымі.
Усё, што мае пачатак, мае і канец. Скончыўся сезон памідораў, апусцелі сталы на рынках тутэйшай гародніны. Цяпер да наступнага лета замест зялёнай салаты на вячэру давядзецца ставіць або кіслую капусту, або кансерваванае леча.
І тут надвячоркам вяртаюся дахаты, а на скрыжаванні стаіць мікрааўтобус. Каля яго дзве кардонныя скрыні: у адной на дне памідоры, у другой – салодкі перац. Побач сумуе гаспадар-фермер. Яшчэ пару тыдняў таму, я б у той бок і не зірнуў. Памідоры з перцамі дробныя, у чорныя плямкі, зморшчаныя. Гаспадар, якому трэба ўжо ехаць дахаты, пераймае мой позірк. І пачынае гаварыць пра тое, пра што я і сам думаю. Маўляў, памідоры і перац апошнія, больш сапраўдных сёлета не купіць, танна аддасць, калі ўсю рэшту забяру. Тое ж, што нягеглыя, не бяды, проста туманам у цяпліцы кранула, вось месцамі і пачарнелі, гэта не гніль. І, каб прадэманстраваць, выхоплівае перац з чорнымі кропкамі, разразае яго напалам. У сярэдзіне ляжыць вялікі здохлы зялёны вусень. У мяне займае мову, а гандляр імгненна ператварае вусеня ў дадатковую рэкламу: “Ён ад холаду здох. Вы ў галандскім перцы калі-небудзь вусеня знаходзілі? Гэта таму, што еўрапейцы свае прыгожыя перцы на гідрапоніцы вырошчваюць. Чарвяк не дурны розную атруту жэрці. А тут натуральны прадукт. Калі ўсё забіраеце, за 10 аддам”. Не чакаючы адказу, ссыпае тавар у пакеты.
Калі важыць “на вока”, то атрымліваецца кілаграмы тры, 10 рублёў дарагавата за тавар з экалагічна чыстымі здохлымі вусенямі, але пагаджаюся. Толькі не ведаю, ці хопіць грошай, бо з наяўных адны манеты ў кішэні. Працягваю руку: “Лічыце”. Гандляр лоўка выбірае з маёй прыгаршчы ўсяго дзве манеткі па 50 капеек і на гэтым спыняецца. На мой здзіўлены позірк дадае: “Усё правільна, дзве па 50 – гэта 10 тысяч па старому”. Пасля чаго шпурляе капейкі на расчыненую дзвёрку бусіка. Спачатку мне здаецца, што ён проста выкінуў драбязу, а потым заўважаю, што на дзвёрцы вісіць вялікі круглы магніт, ледзь бачны з-пад капеек, якія да яго прыліплі. Добра памятаю, што савецкія капейкі магнітам не прыцягваліся, то і з цяперашнімі не спрабаваў. А фермер маладзейшы за мяне, вось і мысліць больш крэатыўна.